15:30

3 października 2024 r.;    Imieniny obchodzą: Teresa, Gerard, Bogumił

 

Zdalne lekcje z geografii

DEMART

EDUCARIUM

 
 

EQURS

 

GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA ŚWIATA
"Geografia ludności"

Przyrost naturalny i rzeczywisty ludności

Przyrost naturalny jest różnicą między wielkością urodzeń i zgonów w danym okresie czasu. Różnicę tę podaje się w przeliczeniu na 1000 mieszkańców (lub 100) i nazywa wskaźnikiem lub stopą przyrostu naturalnego. Wartość wskaźnika przyrostu naturalnego jest wyrażana w promilach albo w procentach. W skali światowej przyrost naturalny wynosi dziś około 1,7%.

Przyrost naturalny
www.wikipedia.pl
 
Przyrost naturalny
 www.doktorno.boo.pl
 
"Fazy rozwoju demograficznego - zmiany współczynnika urodzeń i zgonów w różnych społeczeństwach następują według określonego porządku. Wyróżnia się pięć faz rozwoju demograficznego":
  • I FAZA – wskaźnik urodzeń i zgonów utrzymuje się na podobnym wysokim poziomie, czyli przyrost naturalny jest mały. Przeciętna długość życia to 45 lat (Etiopia).
  • II FAZA – stopa urodzeń jest wysoka, stopa zgonów spada. Czas trwania życia to około 55 lat. W tej fazie zaobserwować można początek eksplozji demograficznej (Gwinea, Sierra, Leona, Uganda, Afganistan)
  • III FAZA – stopa urodzeń obniża się. Spadek stopy zgonów, stabilizuje się w tej fazie na stosunkowo niskim poziomie. Czas trwania życia wynosi 55-65 lat (Meksyk, Kolumbia).
  • IV FAZA – stopa urodzeń zmniejsza się i z czasem dochodzi do ustabilizowanego poziomu stopy zgonów. W tej fazie obserwuje się początek starzenia się społeczeństwa (Japonia, Francja, Hiszpania). Długość życia wynosi powyżej 70 lat.
  • V FAZA – stopa urodzeń spada poniżej stopy zgonów (Polska, Białoruś, Węgry, Bułgaria, Niemcy).
 
Przyrost naturalny
www.wikipedia.pl
 
Dodatnia wartość przyrostu naturalnego oznacza liczbę urodzeń która przewyższa liczbę zgonów, ujemna zaś - odwrotnie. Gdy mamy do czynienia z wartością ujemną, to mamy do czynienia z ubytkiem naturalnym. Przyrost naturalny różni się od przyrostu rzeczywistego o saldo migracji. Przyrost naturalny liczymy wzorem:
PN = U-Z.
U - liczba urodzeń
Z - liczba zgonów
Przyczyny wysokiego wskaźnika przyrostu naturalnego w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo:
  • wysoka stopa urodzeń żywych i spadek stopy zgonów,
  • wydłużenie się średniej długości życia,
  • duży % udział w społeczeństwie ludzi młodych, wysoka płodność kobiet,
  • niski poziom wykształcenia ludności i świadomości seksualnej,
  • ukształtowany przez tradycję i kulturę model rodziny wielodzietnej, niski poziom urbanizacji (wyjątkiem są kraje Ameryki Łacińskiej).
Przyczyny niskiego wskaźnika przyrostu naturalnego w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo :
  • spadek stopy urodzeń żywych i wzrost stopy zgonów,
  • starzenie się społeczeństw – duży odsetek osób starszych,
  • wydłużającą się średnią długość życia,
  • mała liczba kobiet w wieku rozrodczym, niska płodność, -wysoki poziom zurbanizowania,
  • powszechnie akceptowany model rodziny posiadającej 1 dziecko,
  • wzrosty świadomości seksualnej i dostępu do środków antykoncepcyjnych.
Następstwami ujemnego przyrostu naturalnego są:
  • niedobre zmiany w proporcji między osobami w wieku produkcyjnym a nieprodukcyjnym,
  • w dalekosiężnej perspektywie spadek liczby osób w wieku produkcyjnym może grozić kryzysem gospodarki,
  • pośrednią konsekwencją będzie konieczność sprowadzania ‘’siły roboczej” z zagranicy, a to z kolei prowadzi do zmian w strukturze narodowościowej,
  • wydłużenie wieku pozwalającego na przejście na emeryturę,
  • ujemny przyrost naturalny pośrednio wpłynie na zmiany struktury zatrudnienia.
W ostatnich latach przyrost naturalny w naszym kraju przyjmował ujemne wartości (np:
-0,4‰ w 2003 roku, -0,1‰ w 2005). Działo się tak m.in. za sprawą spadającej liczby urodzeń, co miało kilka przyczyn:
  • ekonomiczną - duża część społeczeństwa żyła w trudnej sytuacji materialnej, która nie sprzyjała podejmowaniu decyzji o urodzeniu dziecka,
  • kulturową - zmieniał się model życia ludzi; młodzi ludzie coraz bardziej są zajęci karierą zawodową i nie mają czasu na zakładanie rodziny,
  • demograficzną - niż demograficzny ciągle jeszcze obejmował grupę ludzi w wieku 30-40 lat.
Z innej strony mamy utrzymującą się na wysokim poziomie liczbę zgonów, co spowodowane jest dużą liczebnością roczników starszych.
Mapa poniżej ukazuje zróżnicowanie przyrostu naturalnego w Polsce w 2004 roku.

 

 Przyrost naturalny w Polsce w 2004 roku
Przyrost naturalny w Polsce w 2004 roku
www.wiking.edu.pl
 
 Przyrost naturalny w Polsce w latach 1946-2003
Przyrost naturalny w Polsce w latach 1946-2003
www.wiking.edu.pl

 

Rok 2009 2010 2015 2020 2025 2030
Ogółem -7 -9 -76 -186 -392 -642
0-2 33 22 -1 -98 -142 -116
3-6 20 37 159 -43 -155 -188
7-12 -75 -59 11 221 -59 -228
13-15 -57 -57 -183 31 109 -41
16-18 -67 -72 -274 -124 138 33
18 -14 -30 -98 -55 34 24
19-24 -131 -125 -554 -497 -185 231
0-17 -131 -98 -190 41 -143 -564
18-59/64 16 -29 -853 -1 215 -878 -371
18-44 15 -4 -289 -933 -1 249 -1 198
45-59/64 1 -25 -564 -282 372 828
60+/65+ 109 119 966 988 629 292
0-14 -60 -31 49 124 -294 -566
15-59 -144 -191 -1 265 -1 294 -529 -339
60+ 197 214 1 140 983 430 263
15-64 45 13 -901 -1 335 -989 -427
65+ 8 9 776 1 024 890 351
75+ 49 49 148 -36 580 766
80+ 55 62 174 79 -29 468
85+ 32 38 149 83 42 -10
15-49**) -83 -79 -327 -331 -393 -520

 

Na obszarach gęściej zaludnionych przeważają ujemne wartości (w miastach oraz w Polsce Centralnej i Południowej), dlatego w skali całego kraju notowany jest ujemny przyrost naturalny, w 2004 roku było to - 0,4‰.
Zmiany liczby ludności w Polsce po II wojnie światowej zależały w dużej mierze od wielkości przyrostu naturalnego. Migracje zagraniczne miały większe znaczenie tylko w kilku okresach: -Niedługo po wojnie, gdy na dużą skalę odbywały się ruchy przesiedleńcze w różnych kierunkach, -Następnie w roku 1968, gdzie przymusowo Polskę musiała opuścić duża liczba osób pochodzenia żydowskiego, -W latach „80” gdy wiele ludzi powyjeżdżało ze względów politycznych i ekonomicznych, -Od roku 2004, po wejściu Polski do Unii Europejskiej, znaczna liczba Polaków wyjeżdża do krajów członkowskich UE, otwierających dla nas swoje rynki pracy.
Jednak przez ponad 50 lat utrzymywał się w Polsce stały, kilku promilowy wzrost liczby ludności. Przyrost rzeczywisty zmalał dopiero pod koniec lat „90 i od 1999” roku obserwujemy niewielki spadek liczby ludności. W ubiegłym 2008 roku po raz pierwszy, od 11 lat zanotowano dodatni przyrost naturalny. Według wstępnych szacunków liczba polskiej ludności wynosiła ok. 38 135 tys. osób , czyli prawie o 20 tys. więcej niż w roku ubiegłym. W 2008 r. tempo przyrostu ludności wynosiło 0,05%; w 2007 r. - minus 0,03%, a największy ubytek ludności odnotowano w roku 2006 –w ciągu roku liczba ludności zmniejszyła się o 32 tys. Tempo ubytku wyniosło minus 0,08%. Dzięki tym zmianom w liczbie urodzeń - w 2008 r. – przyrost wyniósł 35 tys. i był dodatni. Już trzeci rok z kolei mamy dodatni przyrost naturalny, a cztery wcześniejsze lata odznaczały się ubytkiem naturalnym, największy był w 2003 roku i wynosił minus 14,1 tys. Na polskiej wsi współczynnik przyrostu naturalnego jest zdecydowanie wyższy.
Jeżeli chodzi o liczbę ludności, to Polska znajduje się na 8 miejscu w Europie i 33 na świecie.

 

Prognoza ludności Polski 2008 -2030
Prognoza ludności Polski 2008 -2030
www.google.pl
 
Według wyników najnowszej długookresowej prognozy ludności Polski na lata 2008-2030, w ciągu najbliższych dwudziestu kilku lat liczba ludności naszego kraju będzie się stale zmniejszać i wraz z upływającymi latami tempo owego spadku będzie coraz wyższe. Przewiduje się, że w 2010 r. będzie nas w Polsce około 38 092 tys. osób, w 2020 r. około 37 830, zaś w 2030 około 36 993 tys. osób. W końcu prognozy w stosunku do 2007 roku ubytek ludności wyniesie ponad 2,2 mln co oznacza 5,6 % mniej ludności polskiej. W pierwszych latach prognozy będziemy mieli niewielki spadek – poniżej 10 tys. osób rocznie. Ważniejsze i znaczące dla nas zmiany zaczną się dopiero po roku 2015 zaś ostatnie pięciolecie będzie spadkiem ponad 800 tys. osób w naszym kraju. W latach 2008 – 2020 roczny spadek i tempo liczby ludności będzie wynosić od - 0,12 % do - 0,02 %, a w kolejnych pięcioleciach po roku 2020 wyniesie od - 0,55 % do - 0,26 %.
Przyrost rzeczywisty jest różnicą przyrostu naturalnego i salda migracji. Daje on najwłaściwszy i najpełniejszy obraz zmiany liczby ludności.
Saldo migracji - różnica między napływem (imigracja) a odpływem (emigracja) ludności z pewnego obszaru w danym czasie.
Jeżeli mamy do czynienia ze zmniejszającą się liczbą mieszkańców, to nazywamy to ,,ujemnym przyrostem rzeczywistym”, natomiast jeśli liczba ta wzrasta to mówimy o ,,dodatnim przyroście rzeczywistym’’
Przykłady:
Niemcy 2004 r.
przyrost naturalny –2,0‰
saldo migracji 2,2‰
przyrost rzeczywisty = –2,0 + 2,2 = 0,2‰
Kazachstan 2004 r.
przyrost naturalny 5,9‰
saldo migracji –3,3‰
przyrost rzeczywisty = 5,9 + (–3,3) = 2,6‰ ”
Źródło : www.wiking.edu.pl
 
L.p. Województwo Saldo ruchu naturalnego Saldo migracji
1. Dolnośląskie -0,7 -0,7
2. Kujawsko-pomorskie 0,8 -0,5
3. Lubelskie -0,1 -1,4
4. Lubuskie 1,1 -0,6
5. Łódzkie -3,2 -0,5
6. Małopolskie 2,0 0,6
7. Mazowieckie -0,8 1,8
8. Opolskie 0,0 -3,4
9. Podkarpackie 2,5 -0,9
10. Podlaskie 0,2 -1,3
11. Pomorskie 2,4 0,2
12. Śląskie -0,8 -2,5
13. Świętokrzyskie -0,6 -1,6
14. Warmińsko-mazurskie 2,6 -1,7
15. Wielkopolskie 1,0 0,4
16. Zachodniopomorskie 1,1 -0,4
Przyrost rzeczywisty ludności Polski
Źródło: Rocznik Statystyczny RP 1999, GUS. W-wa

 

Przyrost rzeczywisty dla Europy w 2004 roku
Przyrost rzeczywisty dla Europy w 2004 roku
www.wiking.edu.pl
 
Najniższy przyrost rzeczywisty w 2004 roku miała Estonia, Łotwa, Ukraina oraz Bułgaria, mniej niż -5‰. Ujemny przyrost rzeczywisty wartości od –5 do 0 ‰ uzyskały głownie kraje Europy wschodniej i środkowo-wschodniej, min.: Rosja, Białoruś, Polska, Rumunia, Węgry, Czechy. Najwyższą wartość, większą niż 10‰ przyrostu rzeczywistego uzyskała Irlandia oraz Turcja w europejskiej części kontynentu. Średnie wartości przyrostu przypadły na stosunkowo małe kraje europejskie tj.: Islandia, Szwajcaria, Albania oraz Holandia. Przyrost rzeczywisty od 0 do 5‰ osiągnęły państwa głownie Europy środkowej, takie jak: Niemcy, Włochy, Hiszpania, Portugalia, Francja, Wielka Brytania, Grecja oraz kraje skandynawskie.
 
Przyrost rzeczywisty dla świata w 2004 roku
Przyrost rzeczywisty dla świata w 2004 roku; www.wiking.edu.pl
 
Najniższy przyrost rzeczywisty na świecie w 2004 roku odnotowano na kontynencie europejskim, tj. na: Ukrainie, Bułgarii oraz Estonii. Ujemny przyrost rzeczywisty, wartości od –5 do 0 ‰ uzyskały głownie kraje Europy środkowej i środkowo-wschodniej min. Polska, Białoruś, Rosja, Litwa, Łotwa, Czechy oraz Rumunia. Najwyższe wartości, więcej niż 30‰ przyrostu rzeczywistego uzyskały głównie kraje afrykańskie tj.: Czad, Somalia, Madagaskar oraz Afganistan na kontynencie azjatyckim. Dość wysoki przyrost rzeczywisty od 20-30‰ zanotowano na kontynencie afrykańskim, głównie w jego środkowej części , min. w krajach: Sudanie, Libii, Nigrze, Mali, Mauretanii, Zairze oraz w kilku krajach Azji tj.: Arabii Saudyjskiej, Iraku, Nowej Gwinei a także w kilku państwach obu Ameryk (Gwatemala, Honduras, Panama. Od 10 do 20‰ wartości przyrostu rzeczywistego zanotowano na kontynencie południowo amerykańskim, w krajach: Brazylii, Argentynie, Chile, Peru, Wenezueli, na kontynencie północno amerykańskim – w Meksyku, na kontynencie afrykańskim, min.: Algierii, Etiopii, Namibii, Mozambiku, Kamerunie oraz Republice Południowej Afryki, na kontynencie azjatyckim min. : Mongolii, Indii, Iranu, Indonezji oraz Malezji. Dodatnie wartości od 0 do 10‰ wystąpiły na kontynencie północno-amerykańskim w Kanadzie, USA oraz Kubie, na kontynencie południowo-amerykańskim w Urugwaju, Gujanie oraz Surinamie, na przeważającej części zachodniej i środkowej kontynentu europejskiego (państwa UE), na kontynencie azjatyckim w Chinach, Kazachstanie, Japonii oraz Tajlandii, na kontynencie afrykańskim w Zimbabwe oraz Australii i Oceanii.
 

Bibliografia:

 

Autor opracowania:

Błędzińska Dominika
 
 

KONTAKT

mgr SŁAWOMIR DMOWSKI
kontakt@geografia24.eu

GEOGRAFIA - LOGO

SZCZEGÓŁY W ZAKŁADCE: KONTAKT
 

KONSULTACJE (GODZINY DOSTĘPNOŚCI)

TERMINY WAŻNE OD 25 WRZEŚNIA 2023 r.

DLA UCZNIÓW "NORWIDA"

Konsultacje odbywają się w czasie przerw tuż przed lub tuż po swojej lekcji
(fakt udziału należy danego dnia koniecznie wcześniej zgłosić) Oficjalna godzina dostępności wyznaczona została na wtorki od godziny 16.20 (sala 211)

Konsultacje dotyczą:
prac pisemnych - kartkówek, sprawdzianów, testów
(zaliczenia oraz poprawa prac);
konsultacji przedmiotowych z geografii i informatyki
oraz pozostałych spraw szkolnych
(w tym wgląd do prac pisemnych)