02:22

29 marca 2024 r.;    Imieniny obchodzą: Wiktoryna, Cyryl, Eustachy

 

Zdalne lekcje z geografii

GEOGRAFIA24.SELINO.PL

DEMART

EDUCARIUM

 
 

EQURS

GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA ŚWIATA
"Geografia społeczno - ekonomiczna Polski"

Przemysł Polski

Przemysł w Polsce

Na samym początku pragnę zdefiniować czym jest sam przemysł. Na stronach internetowych typu wikipedia czy w encyklopediach będziemy mieli napisane, że jest to dział produkcji materialnej, w którym wydobywa się dużo zasobów przyrody i dostosowuje je do potrzeb ludzi, przez ludzi z pomocą maszyn. Wynika z tego, że przemysł dzielimy na dwie części: pierwszy polega na wydobywaniu surowców- jest to faza produkcji; druga zaś jest to faza przetwórcza, która kończy produkcję.
W Polsce rozwój przemysłu postępował z dużym opóźnieniem w porównaniu do wielu innych krajów europejskich (w Europie zachodniej rozwój rozpoczął się już pod koniec XVII w.). Na terenach wschodniej Europy przemysł nie odgrywał znacznej roli. W Polsce pierwsze zakłady przemysłowe pojawiły się w latach 40-tych XVIII wieku, jednak nie powiemy o tym, że była to rewolucja przemysłowa. Do otwarcia pierwszych zakładów przyczynili się polscy magnaci chcący poprawić swój stan materialny. Otwieranie małych zakładów trwało do 1815 roku (wcześniejsze działania nie miały zasadniczego sensu). Do tego był bardzo wolny postęp w dziedzinie techniki i nauki oraz handlu i organizacji pracy. To wszystko doprowadziło jednak do wielkiego wybuchu przemysłowego.
Od roku 1815 do początku II wojny światowej nastąpił następny etap rozwoju polskiego przemysłu. Okres ten nazywany jest okresem pierwszego uprzemysłowienia Polski. Jednak nie była to pełna rewolucja ponieważ nie spowodował on pełnego uprzemysłowienia tylko jedynie przewrót. Do tego podczas I wojny światowej słabo rozwinięty przemysł został zniszczony. Po wojnie odrodzone młode państwo polskie, mimo dużych inwestycji, nie nadrobiło dystansu, jaki dzielił ich od poziomu przemysłu na zachodzie. Mimo to można powiedzieć, że udało im się osiągnąć duży sukces. W roku 1936 sejm zatwierdził czteroletni plan gospodarczy, który został zrealizowany z wyprzedzeniem i już w 1939 zaczęto realizacje nowego planu. Dzięki planowi czteroletniemu powstało kilkanaście nowoczesnych zakładów przemysłowych, na terenie Centralnego Okręgu Przemysłowego. Intensywny rozwój przemysłu został przerwany.
Polska była pierwszym krajem, który przeciwstawił się zbrojnie wrogim wojskom z zachodu i wschodu. Spowodowało to zniszczenie wielu zakładów przemysłowych. Nie była to wina tylko działań zbrojnych, ale także systematycznego niszczenia polskiej gospodarki.
Po zakończeniu działań II wojny światowej zostało Polsce ukradzione wiele urządzeń przemysłowych. W wyniku wojny Polska straciła około 50% majątku narodowego, a straty przemysłowe były o wiele większe.
Po 1945 roku gdy wojna skończyła się władze w Polsce zdobyli komuniści. Stwierdzili, że trzeba od nowa budować przemysł w Polsce, który był całkowicie zniszczony. Sytuacja do budowy nie była jednak tak zła jak po I wojnie światowej ponieważ granice Polski zostały przesunięte bardziej na zachód gdzie były cenniejsze surowce niż na wschodzie. Do Polski zostały sprowadzone nowoczesny maszyny, a ludzie bezrobotni znaleźli miejsca pracy. Spowodowało to wzrost liczby ludności w miastach. W Polsce tak jak w innych państwach socjalistycznych głownie stawiano na przemysł zbrojeniowy i ciężki- chciano szybko rozbudować armie. Powstały nowe huty np. w Katowicach, Krakowie, Gliwicach; oraz kopalnie w Katowicach i w Bytomiu.
Na początku lat 70-tych w Polsce 42% ludzi pracowało w przemyśle, a  w rolnictwie tylko niecałe 30%. W roku 1950  wskaźnik przemysłowej produkcji wynosił 100. Kiedy plan 6-letni dobiegał końca wskaźnik wzrósł  do 200 i wzrastał ciągle, aż w 1974 roku wyniósł 940.
Podczas trwania PRL-u w Polsce oprócz przemysłu ciężkiego i zbrojnego powstawał także przemysł chemiczny, elektroniczny oraz maszynowy. Z zachodnich krajów do Polski importowano urządzenia i technologie mimo iż nie było to zgodne z ideologią PZPR. Było to jednak konieczne ponieważ w Polsce był niski poziomem technologii oraz rozwiązań, zła organizacja pracy, a także duża ilość marnowanych surowców.
Po wprowadzeniu w 1989 roku w Polsce ustroju demokratycznego, wprowadzono także kapitalistyczną gospodarkę. Okazało się, że polskie państwo nie jest wstanie utrzymać państwowych przedsiębiorstw lub nie są one nieopłacalne. Podjęto wtedy decyzje o prywatyzacji zakładów państwowych- głównie w sektorze przemysłu. W roku 1990 udział w produkcji przemysłowej sektora prywatnego wynosił nie więcej niż kilkanaście procent. W ciągu pięciu lat od początku prywatyzacji udział prywatnych przedsiębiorców w przemyśle wzrósł z 1/4 do prawie 2/3. Proces prywatyzacji polskich przedsiębiorstw będzie trwał pewnie jeszcze około kilkunastu lat, jednak jego tempo utrzyma się na wyznaczonym poziomie jeszcze tylko przez kilka. Po opływie tego czasu w rękach państwa pozostaną tylko przedsiębiorstwa, które nie mogą zostać sprzedane ze względów strategicznych czyli np. część zakładów zbrojnych, energetyka.
W Polsce od lat widzimy także restrukturyzacje przemysłu. Polega ona głownie na ograniczeniu przemysłów ciężkich, obniżenie ich energochłonności, szkodliwego działania na środowisko, a także zwiększenie konkurencyjności na rynkach zagranicznych. Mimo tylu lat gospodarki kapitalistycznej wciąż struktura naszego przemysłu jest ciągle zacofana. W Polsce szybki rozwój gospodarczy nie jest możliwy bez zagranicznego kapitału. Musimy do tego mieć jasne i przejrzyste prawo aby inwestorom opłacało się inwestować w Polsce.
Nasz kraj jest dużym producentem surowców energetycznych, jednak nasz udział w światowej produkcji spada z roku na rok. Mimo iż nasz kraj eksportuje dużo surowców energetycznych to i tak bilans handlu paliwami jest ujemny. Spowodowane jest to dużym importem gazu ziemnego i ropy naftowej. Nasza gospodarka jest bardzo energochłonna. Spowodowane jest to dużym zacofaniem naszej gospodarki. W Polsce podstawowymi surowcami zaspokajającymi potrzeby energetyczne są węgiel kamienny i brunatny (75%).
W Polsce główne wydobycie węgla kamiennego odbywa się w Zagłębiu Górnośląskim (98%) oraz w Zagłębieniu Dolnośląskim. Na zachodzie wciąż bardzo potrzebny jest węgiel, a Polska jest głównym europejskim eksporterem tego surowca.
Surowce mineralne w Polsce

 

Od kilku lat jesteśmy na tym samym poziomie produkcji energii elektrycznej- wystarczającym potrzebom naszej gospodarki. Gdy w roku 1981 został otwarty Bełchatowski Okręg  Paliwowo- Energetycznego w naszym kraju przewagę nad innymi surowcami zyskał węgiel brunatny. Inne źródła uzupełniają tylko braki. Jednym ze źródeł uzupełniających jest w Polsce hydroenergetyka (3%). Polskie elektrownie są rozmieszczone w zależności od wykorzystywanych paliw. Elektrownie są rozmieszczone w pobliżu kopalń bądź w pobliżu zbytu rynku. Większa część elektrowni jest rozmieszczona na terenie GOP-u. W naszym kraju energia głownie jest wykorzystywana w przemyśle –62%, na gospodarstwa domowe i gospodarka komunalna zużywa się 15%, rolnictwo ok. 5%. Straty w sieci wynoszą ponad 9%. Część energii (ok. 6%) eksportujemy, głównie do Austrii.
Nasz kraj nie posiada wystarczających złóż rud żelaza do zaspokojenia potrzeb hutnictwa. W Okręgu Częstochowsko- Wieluńskim, Łęczyckim i Staropolskim zasoby zostały praktycznie wyczerpane, jednak nasz kraj posiada wystarczającą ilość paliwa. Polskie huty w większości są rozmieszczone w pobliżu miejsca zaopatrzonego w koks i energię.
W naszym kraju w przemyśle elektromaszynowym główne miejsce zajmuje przemysł środków transportu, a najbardziej przemysł taboru kolejowego. Mimo to bardziej korzystna jest sytuacja w przemyśle motoryzacyjnym. W Polsce mamy dużą liczbę zakładów samochodowych, jednak produkcja końcowa powstaje tylko w: Warszawie, Bielsku-Białej, Tychach, Wrocławiu, Nysie. Także przemysł elektroniczny i precyzyjny znajduje się w dużych centrach przemysłowych. Jest to spowodowane przymusem współpracy z zapleczem naukowo-badawczym i z zapotrzebowania na wysoko kwalifikowaną kadrę. Głównym miejscem przemysłu elektronicznego jest Warszawski Okręg Przemysłowy, gdzie produkuje się półprzewodniki, elektroniczną aparaturę pomiarową, telewizory, narzędzia i urządzenia medyczne. Inne zakłady tej branży znajdują się w Gdańsku, Wrocławiu, Łodzi, Krakowie i Bydgoszczy.
 
Przemysł samochodowy


Głównym miejscem przemysłu elektronicznego precyzyjnego w naszym kraju jest Warszawski Okręg Przemysłowy. Są tam tworzone półprzewodniki, elektroniczną aparaturę pomiarową, telewizory, narzędzia, a także urządzenia medyczne. Inne bardzo ważne zakłady działające w tej branży są w: Gdańsku, Wrocławiu, Łodzi, Krakowie oraz Bydgoszczy. Podstawowymi wyrobami przemysłu elektrotechnicznego są silniki elektryczne, kable oraz transformatory. Głównymi centrami tego przemysłu są: Wrocław, Bielsko- Biała, Sosnowiec, Katowice i Ożarów koło Warszawy.
W naszym kraju najszybciej rozwijającym się przemysłem jest przemysł chemiczny. Rozwija się o wiele szybciej od innych jednak w innych krajach tempo rozwoju tego przemysłu jest jeszcze większe. Przemysł chemiczny możemy podzielić na dwa podstawowe działy: dział produkcji związków nieorganicznych (opierający się na produkcji kilku surowców czyli soli kamiennej, siarce oraz soli potasowej) oraz dział produkcji związków organicznych (bazujący głównie na pochodnych ropy naftowej i węgla kamiennego), które są produkowane w Mazowieckich Zakładach Petrochemicznych w Płocku oraz rafinerii w Czechowicach-Dziedzicach. Polska należy do największych w świecie producentów eksporterów tego surowca.
Koncentracja przemysłu w określonych obszarach jest jego cechą struktury przestrzennej, przy czym są obszary gdzie przemysł nie występuje. Skupienie przemysłu w różnych miejscach jest spowodowane zróżnicowaniem cech środowiska przyrodniczego i warunków społeczno-ekonomicznych (często są to określone zdarzenia historyczne). W większości przypadków na rozmieszczenie przemysłu  wpływa rozmieszczenie surowców mineralnych, bliskość źródeł energii, rynek zbytu, dogodne położenie transportowe, wysoki poziom infrastruktury technicznej, rynek pracy, dostępność wody oraz tradycja przemysłowa. Oprócz tego ważnym czynnikiem wpływającym na koncentracje przemysłu są już istniejące zakłady przemysłowe- korzyści wspólnej lokalizacji. Sprzyja ona obniżeniu kosztów transportu, racjonalnemu wykorzystaniu siły roboczej i wspólnego zaplecza  naukowo-badawczego. Skupienie się wielu zakładów przemysłowych odznaczających się powiązaniami produkcyjnymi nazywamy okręgami przemysłowymi.
W terenach okręgów przemysłowych skupia się ponad 50% ogółu ludności Polski i w tym 2/3 ludności miejskiej (na tych terenach koncentruje się 2/3 zatrudnionych w przemyśle).
W naszym kraju jest kilkadziesiąt okręgów przemysłowych:
  • Białostocki Okręg Przemysłowy - powstał po kongresie wiedeńskim (1815). W 1862 r. otwarto linię kolejową przez Białystok co doprowadziło do rozkwitu okręgu. W 1944 roku Rosjanie okradli okręg z maszyn. Produkuje się w nim materiały włókiennicze.
  • Bielski Okręg Przemysłowy - powstał w I połowie XIX w. Rozwija się tam głównie przemysł maszynowy, samochodowy, włókienniczy oraz metalurgiczny. W roku 2007  był w czołówce polskich okręgów przemysłowych.
  • Bydgosko-Toruński Okręg Przemysłowy - jest wyspecjalizowany w przemyśle chemicznym. Oprócz tego jest tam także dobrze rozwinięty przemysł elektromaszynowy (elektrotechniczny i środków transportu), lekki (czyli włókienniczy, obuwniczy), spożywczy oraz drzewno-papierniczy.
  • Centralny Okręg Przemysłowy - jest ośrodkiem przemysłu ciężkiego. Budowano go w latach 1936-1939. Jeden z największych przedsięwzięć II Rzeczypospolitej. Miał wesprzeć przemysł ciężki oraz zbrojny.
  • Częstochowski Okręg Przemysłowy - głównymi dziedzinami przemysłu są przemysły metalowe, metalurgiczne oraz celulozowo-papierniczy. Jest trzecim pod względem wielkości okręgiem przemysłowym w województwie śląskim.
  • Gdański Okręg Przemysłowy - składa się na niego Gdańsk, Gdynia i Sopot oraz inne okoliczne miasta. Przemysł opiera się na stoczniach.
  • Górnośląski Okręg Przemysłowy – omówiony w dalszej części opracowania
  • Jaworznicko-Chrzanowski Okręg Przemysłowy - jest zaliczany do Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Powstał w 1975 roku. Zajmują się tam przemysłem energetycznym, górnictwem, przemysłem chemicznym, hutnictwem oraz szklarskim.
  • Kalisko-Ostrowski Okręg Przemysłowy - rozwinął się w XX wieku. Zajmuje się przemysłem elektromaszynowym, spożywczym, chemicznym, włókienniczo-odzieżowym oraz produkcją materiałów budowlanych.
  • Karpacki Okręg Przemysłowy - główne ośrodki Krosno, Jasło, Sanok i Nowy Sącz. Jest tam głownie rozwinięty przemysł przetwórstwa ropy naftowej i gazu ziemnego, elektromaszynowy oraz chemiczny.
  • Krakowski Okręg Przemysłowy - produkcja skupia się na hutnictwie, przemyśle elektromaszynowym, chemicznym, farmaceutycznym i sodowym. Wszystko koncentruje się w Krakowie. Obejmuje 1300 km2.
  • Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy - składa się z 5 powiatów. Przemysł skupia się na górnictwie, hutnictwie i energetyce.
  • Lubelski Okręg Przemysłowy - produkcja skupia się na przemyśle metalowym, maszynowym, samochodowym, spożywczym oraz na włókienniczym i obuwniczym.
  • Łódzki Okręg Przemysłowy - obejmuje powierzchnią 7,9 tys. km². Produkcja skupia się na włókiennictwie, ale także na przemyśle chemicznym, skórzano-obuwniczym oraz elektromaszynowym. Powstał w latach 20. XIX wieku.
  • Olsztyński Okręg Przemysłowy - zatrudnia ponad 30 tys. osób. Produkcja skupia się na przemyśle drzewnym, spożywczym, elektro-maszynowym, oraz chemicznym.
  • Opolski Okręg Przemysłowy - ma bogatą bazę surowców. Produkcja skupia się na przemyśle mineralnym, wapienniczym i cementowym. Jest tu także produkcja z przemysłu włókienniczego i chemicznego.
  • Piotrkowsko-Bełchatowski Okręg Przemysłowy - opiera się na wydobywanie węgla brunatnego oraz na przemyśle włókienniczym. Obszar ten zamieszkuje około 250 tys. osób. Główne miasta: Bełchatów i Piotrków Trybunalski.
  • Poznański Okręg Przemysłowy - jeden z najlepiej rozwiniętych polskich okręgów przemysłowych. Zamieszkuje go około 900 tys. ludzi. Produkcja skupia się na przemyśle spożywczym, chemicznym, elektro-maszynowym i włókienniczym.
  • Rybnicki Okręg Węglowy - jest głównie rozwinięty w kierunku górnictwa węgla kamiennego. Zamieszkuje go 650 tys. osób.
  • Staropolski Okręg Przemysłowy - najstarszy okręg przemysłowy w Polsce. Produkcja skupia się na przemyśle metalurgicznym, środków transportu, maszyn, materiałów budowlanych, ceramiki szlachetnej oraz hutnictwa żelaza.
  • Sudecki Okręg Przemysłowy - okręg ten rozwinął się już w XIX wieku, ponieważ na jego terenie jest duże skupisko surowców mineralnych np. węgla kamiennego.
  • Tarnobrzeski Okręg Przemysłowy - powstał w 1957 roku. Na jego terenie jest duże złoże siarki.
  • Tarnowsko-Rzeszowski Okręg Przemysłowy - głównymi ośrodkami są Tarnów, Rzeszów oraz Dębica. Produkcja skupia się na przemyśle elektromaszynowym, chemicznym i górniczym. Surowce: ropa naftowa i gaz ziemny.
  • Warszawski Okręg Przemysłowy - omówiony w dalszej części opracowania
  • Wrocławski Okręg Przemysłowy - przemysł jest wielobranżowy. Najlepiej rozwinięte jest przemysł: maszynowo-metalowy, środków transportu, spożywczy, elektrotechniczny, metalowy, odzieżowy i chemiczny.
  • Zielonogórsko-Żarski Okręg Przemysłowy - jest to ośrodek przemysłu włókienniczego, precyzyjnego, spożywczego oraz meblarskiego.
Największe z nich to Górnośląski Okręg Przemysłowy oraz Warszawski Okręg Przemysłowy.
Polska firmy

Górnośląski Okręg Przemysłowy (GOP) zajmuje powierzchnię około 7700 km2, mieszka tam około 4 mln ludzi (10% mieszkańców Polski), a gęstość zaludnienia przekracza 530 osób/km2. Istnieje tam ponad 3 tysiące zakładów przemysłowych, w których pracuje ponad 850 tys. osób. GOP zaczął powstawać w drugiej połowie XIX w. w miejscu przemysłowej eksploatacji węgla kamiennego i rud żelaza. Wpłynęło to wraz z hutnictwem  na ukształtowanie określonej struktury gałęziowej przemysłu, gdzie dominuje przemysł ciężki. Najsilniej rozwinięte są: przemysł paliwowo-energetyczny, hutnictwo żelaza, cynku i ołowiu oraz przemysł elektromaszynowy (głownie maszyn górniczych i hutniczych). Zbytnia koncentracja na przemysł ciężki spowodowała, że w GOPie jest najbardziej zanieczyszczone środowisko w naszym kraju. Oprócz tego brakuje też wody pitnej. Skażenie przemysłu ma bardzo negatywny wpływ na zdrowie mieszkańców tego terenu- ludzie żyją tam krócej oraz umiera bardzo dużo noworodków (najwięcej w Polsce). GOP zajmuje 3.9% powierzchni kraju, a powstaje tam 17.7% ścieków wymagających oczyszczenia, 22.9% pyłów emitowanych przez przemysł i 21.7% gazów (bez CO2).
Warszawski okręg przemysłowy jest drugim największym okręgiem przemysłowym w Polsce (zajmuje 4600 km2). Na jego terenie mieszka 2.7 mln ludzi, średnia gęstość zaludnienia to 590 osób/km2. Istnieje tutaj 2.5 tys. zakładów przemysłowych gdzie pracuje 380 tys. ludzi. Okręg ten zaczął rozwijać się w XIX w. (czynnikiem była koncentracja ludzi- Warszawa była największym miastem w Polsce). Po II wojnie światowej przemysł warszawski był niemal całkowicie zniszczony. Po wojnie w latach 50 i 60 nastąpił gwałtowny rozwój tego okręgu. W warszawskim okręgu najważniejszy jest przemysł elektromaszynowy skupiający się w: Warszawie, Pruszkowie, Piasecznie, Błonie, Ożarowie oraz Mińsku Mazowieckim. Najważniejszymi w warszawskim okręgu w przemyśle elektromaszynowym jest przemysł elektroniczny, precyzyjny, środków transportu, obrabiarkowy, oraz maszyn budowlanych. Ich wspólną cechą jest małe zapotrzebowanie na surowce, potrzeby wykwalifikowanych pracowników oraz małe zanieczyszczanie środowiska. Oprócz przemysłu elektromaszynowego dobrze jest rozwinięty także przemysł farmaceutyczny, perfumeryjno-kosmetyczny, oraz odzieżowy. Stolica jest także największym krajowym ośrodkiem przemysłu poligraficznego.
 
Przemysł chemiczny
 
Niestety przemysł powoduje największe wyniszczenie przyrody ze wszystkich rodzajów działalności gospodarczej człowieka, czyli:
  • skażenie powietrza, wody i gleb
  • wyniszczenie flory i fauny, a także zamieranie zdolności biogenicznych gleb i wód powierzchniowych, spowodowane skażeniem terenów i zbiorników wodnych
  • niszczenie rzeźby terenu
  • promieniowanie
  • tworzenie niekorzystnych klimatów i mikroklimatów
Mimo tych wszystkich niekorzystnych skutków przemysł jest bardzo ważny dla człowieka i bez niego człowiek nie jest w stanie żyć oraz tworzyć nowych technologii.

Bibliografia:

Książki:
  • A. Wieloński- „Geografia przemysłu”
  • R. Domachowski i D. Makowska- „Vademecum maturzysty- Geografia”
Strony internetowe:
  • http://www.bryk.pl/teksty/liceum/geografia/geografia_spo%C5%82eczno_ekonomiczna/7490-przemys%C5%82_w_polsce.html
  • http://www.sciaga.pl/tekst/28408-29-przemysl_w_polsce
  • http://pl.wikipedia.org/wiki/Przemys%C5%82
  • http://www.bryk.pl/teksty/liceum/historia/xix_wiek/15685-rozw%C3%B3j_przemys%C5%82u_na_ziemiach_polskich_w_xix_i_xx_wieku.html
  • http://www.sciaga.pl/tekst/17487-18-przemysl_w_polsce
  • http://pl.wikipedia.org/wiki/Okr%C4%99g_przemys%C5%82owy
  • http://pl.wikipedia.org/wiki/Sudecki_Okr%C4%99g_Przemys%C5%82owy
  • http://www.bryk.pl/teksty/liceum/geografia/geografia_spo%C5%82eczno_ekonomiczna/7509-polskie_okr%C4%99gi_przemys%C5%82owe.html
Linki do fotografii:
  • http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/Polska_firmy.jpg
  • http://www.janecki.pr.radom.pl/surowce/surowc1.jpg
  • http://g.infor.pl/p/_wspolne/pliki/34000/34095.jpg
  • http://klimor.pl/db/img/pagehtml_2117833176444f2962263c6.jpg
  • http://www.wiking.edu.pl/upload/geografia/images/Polska_bogactwa.jpg

Autor opracowania:

Aleksander Grabarek
 
 

KONTAKT

mgr SŁAWOMIR DMOWSKI
kontakt@geografia24.eu

GEOGRAFIA - LOGO

SZCZEGÓŁY W ZAKŁADCE: KONTAKT
 

KONSULTACJE (GODZINY DOSTĘPNOŚCI)

TERMINY WAŻNE OD 25 WRZEŚNIA 2023 r.

DLA UCZNIÓW "NORWIDA"

Konsultacje odbywają się w czasie przerw tuż przed lub tuż po swojej lekcji
(fakt udziału należy danego dnia koniecznie wcześniej zgłosić) Oficjalna godzina dostępności wyznaczona została na wtorki od godziny 16.20 (sala 211)

Konsultacje dotyczą:
prac pisemnych - kartkówek, sprawdzianów, testów
(zaliczenia oraz poprawa prac);
konsultacji przedmiotowych z geografii i informatyki
oraz pozostałych spraw szkolnych
(w tym wgląd do prac pisemnych)